Përshëndetje Shqipëri

“Ky fshati qenka shumë i madh. Si e ka emrin?” – Tiranë!
Biseda bëhet mes një grupi të rinjsh të ardhur nga vende të krahasueshme në shumë aspekte me Shqipërinë, dhe miqtë e tyre vendas, të zënë në befasi nga reagimi vetjak, shumë mbështetës për vezhgimet me sy të lirë që po bënin të ardhurit. Skepticimzi është i tepërt. Avokatia për kazanët e pafund të plehrave nuk gjen vend. Mbyllja e hundëve mbi “kanalin e Lanës” flet vetë për kundërshtitë e emërtimit të saj “lumë”.
“Të vjetra këto pallatet, po të trishta pse janë? Ky kolorit sikur bërtet: ‘Shikomëni, ja ku jam, me gjithë shëmtinë time.”
Jooo, po kjo është kryevepra moderne e artit për të cilën ne jemi aq krenarë. Nuk e paska efekti që prisnim?! Epo, kanë kaluar vitet e mjaftueshme që si gjithçkaje tjetër, edhe atyre t’ju dalë boja.

Diçka është ngjitur në qiellzë. Qenka edhe nëpër dhëmbë. Shpjegimi i menjëhershëm e siguron të shqetësuarin se është thjesht pluhur që shkaktohet nga gjithçka që ai sheh, ndërtimet, pallatet dhe pemët që janë prerë në masë për t’i ndërtuar ata. Ama cilësia e pluhurit është e lartë. Natyral, njëlloj si ambienti që e krijon atë.
“Kush është ai mesoburri që buzëqesh i vetëkënaqur në disa foto varur gjithandej? Ah, kemi pasur zgjedhje para gjashtë muajsh?!” Jo ai nuk ishte kandidat. Bënte thirrje për mbështetjen e njërit kah që e shpërbleu duke e emërtuar Ministër.
Përse janë akoma varur fotot edhe pas gjysmë viti? Epo, interesi qëndronte vetëm tek vënia e tyre. Zbritja prej aty ku janë varur kërkon më shumë kohë dhe përpjekje se kaq.

Shumë kafene, të mira, të bukura. Por ora është 15.00, përse janë të gjitha plot? Koha e pushimit? Nuk janë fare në punë? Po më ç’farë e paguajnë këtë kohë të humbur dhe çmimet e larta aty?” Pyetje me vend. Ndoshta as ata vetë nuk e dinë se si. Ama kafeneja është zbavitja e vetme që i drejtohemi në masë. Po, mund të përdoret si identifikues i rinisë dhe administratës së sotme.

Suvenirë. “Kush është simboli i Shqipërisë? Ky burri mbi kalë? Mirë. Sa kushton? Të reja apo të vjetra? Hm, sikur nuk po i gjejmë dot balancën çmimit me pagesën mesatare të vendasve. Një kg portokalle kushton 1 euro apo 10? Më kërkuan 1200 lekë për to dhe kur nuk dita si t’i paguaj, zotëria i zgjati vetë duart në kuletën time dhe mori ato që ju dukën të arsyeshme. Një mijë e dyqind lekë”. Mbrapsht tek shitësi që e shiti sapunin për djathë. Pretendon se nuk i kujtohet veprimi i bërë vetem 10 minuta më parë, por premton duke ngritur zërin se i nxjerr edhe nga xhepi i tij ato lekë, që më fund kujtohet se i paska marrë gabim.

“Nuk kuptojmë asgjë në shqip. Por, përse duket sikur gjithmonë ziheni kur flisni”? Theksi i shqipes. Toni i lartë që përdoret për ta shprehur atë. Nuk është e sigurt nëse është gjuha apo folësit e saj që e japin këtë përshtypje.
Gjuha nuk ka ngjashmëri me asnjë gjuhë tjetër. Gërmat i kemi latine, mbase edhe pak gramatikë mund t’i afrohet asaj, por ngjashmëria mbaron këtu. Kemi gjuhën më të lashtë në Europë. Jo, nuk ka dokumentim.
Kjo në të djathtë? Kjo është kisha e re ortodokse që po ndërtohet në zemër të Tiranës. Përreth? Ministria e Mbrojtjes. Kjo është e Ekonomisë. Ah, jo,kjo nuk është Ministri. Është selia e partisë Socialiste, më e madhja në spektrin e majtë. E madhe mund të duket vërtet kjo kishë. Jo, ortodoksët nuk përbëjnë komunitetin më të madh në Shqipëri, aq më pak në Tiranë. Po ja, pas disa dekadash, gërmimet në të do t’i shtohen kalvarit të gjetjeve helenike në tokën e shqipes, së bashku me ca varre të privatizuara dhe gërmime në më antiket dhe autentiket intitucione të trashëgimisë sonë kulturore. Sot është kontradiktore prezenca e saj mu në qendër të institucioneve shtetërore në kryeqytet, por nesër do të jetë fakt i pakundërshtueshëm historik me pronësi dhe dëshmi “reale” helenistike.

Cili është aspekti më tradicional i këtij qyteti? Hoteli luksoz me çmime europiane (ama më i mirë sesa analogët jashtë), kuzhina e përzier atje, ushqimi i freskët që urojmë të mos blihet në këto marketet e hapuara ku gjethet e spinaqit nuk duken nga pluhuri, apo ky kaos që përfundimisht nuk po lodhemi më të kuptojmë nëse ka sens e drejtim?

Në sallën e leksioneve ekspertët vendas arrijnë shkëlqyeshëm të vënë në gjumë gjithkënd. Ritmi i anglishtes është gërricës dhe efektiv si një gjenerator që punon me ujë. Temat e diskutimit kërcejnë nga njëri cep në tjetrin aq sa as vetë folësit nuk i sjellin dot më në të njëjtën vijë.

Një kompensim duke vizituar qytetin historik të Dyrrahut përmblidhet në një vështrim të shpejtë mbi ca gërmime ku nuk gjendet asnjë notë shpjeguese në anglisht,në një vajtje pa bereqet në vilën e mbyllur të një mbreti të dikurshëm, rezidenca e të cilit mban sot si kurorë dhjetëra antena komunikimi.

Poshtë në Adriatik! “Përse nuk ka një rregull në ndërtimin e kaq shumë hoteleve? Po tani që nuk ka njerëz, në këtë ditë të bukur me diell, përse është kaq i pistë deti? Ç’farë e bën atë të tillë? As guaska nuk paska. Kjo vjen nga papastërtia?!Po frymë sikur u marrka pak më lehtë se në Tiranë. Ama, ende nuk e kuptuam dot filozofinë dhe drejtimin ku po shkon ky vend”.

Shqetësimet e vetme duken ato për t’u rizgjedhur në politikë, për të qenë sa më pak të veshur dhe për t’i shitur shijet në kafene. Mbase pas disa vitesh realizmi do të kalojë edhë këtej pari. Do ta marrim vesh nëse ndodh, sepse do të jetë i fundit lajm për lidhjen e etapave hitorike dhe prejardhjes njerëzore në zemrën e Europës me popullsi pasive myslimane dhe prosperitet të institucionalizuar ortodoks. Identiteti që nuk mund as të kuptojnë, as të mbajnë mend këta të ardhur sporadikë, atëherë do të jetë shkrirë dhe bërë imagjinar edhe për vetë shqiptarët. Me sytë e tyre, jo se ështe e vështirë, por nuk ka vlerë të lodhesh ta kuptosh Shqipërinë. Lumturia e të jetuarit këtu përmblidhet në të gjitha rrjedhojat e kësaj lodhjeje që udhëheq kaosin unik “Përshëndetje, Shqipëri”!

t_red